Free ST travel महाराष्ट्र राज्य मार्ग परिवहन महामंडळ (एसटी) गेल्या काही काळात प्रवासी आणि परिवहन व्यवस्थेसाठी अनेक महत्त्वपूर्ण निर्णय घेतले आहेत. यात नवीन योजनांची सुरुवात करणे, काही जुनी धोरणे बदलणे आणि समाजाच्या गरजेनुसार परिवहन व्यवस्था सुधारणे यासारखे बदल समाविष्ट आहेत. चला तर मग त्यांचे फायदे-तोटे जाणून घेऊया.
ज्येष्ठ नागरिकांसाठी अमृत योजना
महाराष्ट्र राज्य मार्ग परिवहन महामंडळाने गेल्या वर्षी एक महत्त्वाची घोषणा केली. या घोषणेनुसार, राज्यभरातील सर्व ज्येष्ठ नागरिकांना मोफत एसटी बस सेवा उपलब्ध करून देण्याचा निर्णय घेण्यात आला. या योजनेचे नाव ‘अमृत योजना’ असे ठेवण्यात आले आहे. या योजनेमुळे 65 वर्षांवरील सर्व वयोवृद्ध नागरिकांना एसटी बसचा प्रवास विनामूल्य करणे शक्य झाले आहे.
राज्यातील ज्येष्ठ नागरिकांना त्यांच्या योगदानाबद्दल सन्मान देण्यासाठी आणि त्यांना समाजात सक्रिय राहण्यासाठी प्रोत्साहित करण्याच्या उद्देशाने ही योजना सुरू करण्यात आली आहे. या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी वयोवृद्धांना फक्त आपले आधार कार्ड किंवा इतर कोणतेही वैध ओळखपत्र दाखवून एसटी बसचा प्रवास विनामूल्य करण्याची सुविधा उपलब्ध आहे.
महिलांसाठी आकर्षक सवलती
महाराष्ट्र राज्य मार्ग परिवहन महामंडळाने महिलांच्या सक्षमीकरणाच्या दिशेने एक मोठे पाऊल उचलले आहे. या महामंडळाने नुकत्याच जाहीर केलेल्या नव्या योजनेनुसार, राज्यभरातील सर्व महिला प्रवाशांना एसटी बसेसच्या तिकिटांवर 50% सवलत देण्याचा निर्णय घेण्यात आला आहे.
महिलांना हा लाभ एसटीच्या सर्व प्रकारच्या बसेसवर मिळणार आहे. म्हणजेच, साधारण बस, एसी बस, शयनयान बस या सर्व प्रकारच्या बसेसवर महिलांना 50% सवलत मिळेल. या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी महिलांना फक्त आपले आधार कार्ड किंवा इतर कोणतेही वैध ओळखपत्र दाखवणे पुरेसे आहे. यामुळे महिलांना आता एसटी बसचा प्रवास अधिक स्वस्त आणि सोयीचा होणार आहे.
गंभीर आजारांच्या रुग्णांसाठी सुविधा
महाराष्ट्र राज्य मार्ग परिवहन महामंडळाने सिकलसेल, एचआयव्ही, हिमोफिलिया आणि डायलिसिस यासारख्या गंभीर आजारांनी ग्रस्त रुग्णांच्या प्रवासाला अधिक सोपे आणि सुखकर बनवण्यासाठी काही महत्त्वपूर्ण बदल केले आहेत. या बदलांच्या माध्यमातून या रुग्णांना एसटी बसेसचा प्रवास करताना कोणतीही अडचण येणार नाही, याची काळजी घेण्यात आली आहे.
नव्या आदेशानुसार, सिकलसेल, एचआयव्ही, हिमोफिलिया आणि डायलिसिस यासारख्या गंभीर आजारांनी ग्रस्त रुग्णांना आता फक्त साधारण एसटी बसेसचाच मोफत प्रवास करण्याची सुविधा उपलब्ध असेल. यापूर्वी या रुग्णांना आरामदायी आणि विशेष सुविधांनी युक्त असलेल्या एसटी बसेसचा मोफत प्रवास करण्याची परवानगी होती. मात्र, हा लाभ आता रद्द करण्यात आला आहे.
या बदलांचा समाजावर काय प्रभाव पडेल?
हे बदल ज्येष्ठ नागरिकांच्या जीवनावर मोठा परिणाम करणार आहेत. विशेषतः मोफत प्रवासाची सुविधा मिळाल्याने ते आता अधिक सहजपणे आपल्या नातेवाईकांना भेट देऊ शकतील. त्यांच्यासाठी तीर्थक्षेत्रांना जाणे, वैद्यकीय सुविधा घेण्यासाठी प्रवास करणे आता अधिक सोपे होईल. यामुळे त्यांचे सामाजिक जीवन अधिक सक्रिय होईल आणि ते अधिक आनंदी राहतील.
महिलांना एसटी बसेसवर मिळणारी 50% सवलत त्यांच्या आर्थिक स्वातंत्र्याला चालना देईल. विशेषतः शिक्षण, नोकरी किंवा व्यवसाय यांसाठी प्रवास करणाऱ्या महिलांना याचा मोठा फायदा होईल. आता त्यांना प्रवासासाठी जास्त खर्च करावा लागणार नाही. यामुळे ग्रामीण भागातील महिलांसाठी शहरांमध्ये जाणे-येणे अधिक सोपे होईल आणि त्यांना शहरातील विविध संधींचा लाभ घेता येईल.
गंभीर आजारांच्या रुग्णांसाठी केलेल्या या बदलामुळे रुग्णांच्या भावना दुखावल्या आहेत. सामाजिक कार्यकर्ते आणि रुग्णांच्या संघटना या निर्णयाला विरोध करत आहेत. त्यांचे म्हणणे आहे की, गंभीर आजारांनी ग्रस्त असलेल्या रुग्णांना आरामदायी प्रवास करण्याचा अधिकार आहे. नियमित बस सेवा त्यांच्यासाठी त्रासदायक ठरू शकते.
आर्थिक परिणाम
एसटी महामंडळाने सुरू केलेल्या नवीन योजनांमुळे महामंडळाच्या आर्थिक परिस्थितीवर मोठा परिणाम होणार आहे. मोफत आणि सवलतीच्या प्रवासाच्या योजनांमुळे महामंडळाला होणारे उत्पन्न कमी होईल. मात्र, या योजनांमुळे अधिकाधिक प्रवासी एसटी बसेसचा वापर करू शकतात, यामुळे महामंडळाला होणारे नुकसान काही प्रमाणात भरून निघू शकते.
एसटी महामंडळाला अनेक मोठ्या समस्यांचा सामना करावा लागत आहे. एकीकडे, प्रवाशांना सवलती देऊन त्यांच्या अपेक्षा पूर्ण करायच्या आहेत, तर दुसरीकडे, महामंडळाचे आर्थिक स्थैर्य राखणे ही एक मोठी चुनौती आहे. याशिवाय, वाढत्या खासगी वाहतूक व्यवसायाशी स्पर्धा करून प्रवाशांना आपल्याकडे आकर्षित करणेही सोपे नाही. या सर्व गोष्टींशिवाय, इंधन दरात वाढ होत असल्याने आणि वाहनांची देखभाल करण्याचा खर्च वाढत असल्याने महामंडळाची आर्थिक स्थिती आणखीनच बिघडण्याची शक्यता आहे.
एसटी महामंडळाने जे बदल आणि नवी योजना सुरू केली आहेत, त्या मागे समाजाचे कल्याण आणि महामंडळाची आर्थिक स्थिरता या दोन्ही गोष्टींचा समतोल साधण्याचा प्रयत्न आहे. ज्येष्ठ नागरिक आणि महिलांसाठी सुरू केलेल्या योजनांचे स्वागत आहे. मात्र, गंभीर आजारांच्या रुग्णांसाठी सुविधा कमी करण्याचा निर्णय पुन्हा एकदा विचारात घेण्याची गरज आहे. एसटी महामंडळाने या सर्व गोष्टींचा गांभीर्याने विचार करून असे निर्णय घ्यावेत जे सर्वसामान्यांच्या हिताचे असावेत.
