petrol diesel price महाराष्ट्रात पेट्रोल-डिझेलच्या दरात दररोज बदल होत असल्याने नागरिकांना मोठी अस्वस्थता वाटत आहे. ही बदलती किंमत ही एक प्रकारची “डायनॅमिक” किंमत आहे जी दररोज सकाळी 6 वाजता ठरवली जाते. या दरांवर अमेरिकन डॉलरचा भाव, कच्च्या तेलाची जागतिक बाजारातली किंमत, जगभरातील इंधनाची मागणी आणि आपल्या देशात इंधनाची मागणी यांसारखे अनेक घटक परिणाम करतात.
पेट्रोल आणि डिझेलच्या किमतीं
महाराष्ट्रातील विविध शहरांमध्ये पेट्रोल आणि डिझेलच्या किमतींमध्ये मोठा फरक पाहायला मिळतो. राज्याची आर्थिक राजधानी असलेल्या मुंबईत पेट्रोलचा दर सुमारे 103.50 रुपये प्रति लिटर आहे. मात्र, नांदेड, परभणी, हिंगोली आणि जालना या शहरांमध्ये हा दर 105.50 रुपये प्रति लिटरपर्यंत पोहोचतो, जो मुंबईपेक्षा जास्त आहे. हा फरक का होतो, याचे नेमके कारण समजणे महत्त्वाचे आहे.
वाहतूक खर्च आणि स्थानिक करांमुळे प्रत्येक शहरातील इंधनाच्या दरांमध्ये फरक दिसतो. पुण्यात पेट्रोलची किंमत 104.20 रुपये प्रति लिटर आहे, तर डिझेल 90.72 रुपये प्रति लिटरला मिळते. दुसरीकडे, नागपूरमध्ये पेट्रोल 104.32 रुपये प्रति लिटरच्या दराने विकले जाते आणि डिझेलचा दर 90.87 रुपये प्रति लिटर आहे. स्थानिक कर रचनेमुळे या दरांमध्ये वेगळेपणा जाणवतो.
मराठवाड्यातील इंधन दरांमध्ये काहीसा फरक दिसून येतो. संभाजीनगरमध्ये पेट्रोलचा दर 104.53 रुपये तर डिझेलचा दर 91.05 रुपये प्रति लिटर आहे. लातूरमध्ये पेट्रोल 105.22 रुपये आणि डिझेल 91.73 रुपये प्रति लिटर दराने मिळते. धाराशिव येथे पेट्रोलचा भाव 104.39 रुपये तर डिझेलचा दर 91.89 रुपये प्रति लिटर आहे. इंधन दरांमध्ये शहरानुसार किंचित फरक आहे.
विदर्भातील प्रमुख शहरांमध्ये इंधन दरांमध्ये थोडा फरक दिसून येतो. अमरावतीत पेट्रोल 105.42 रुपये प्रति लिटर तर डिझेल 91.93 रुपये प्रति लिटर दराने उपलब्ध आहे. चंद्रपूरमध्ये पेट्रोल 104.52 रुपये आणि डिझेल 90.67 रुपये प्रति लिटर आहे. गडचिरोलीसारख्या दुर्गम भागात पेट्रोलचा दर 105.24 रुपये तर डिझेलचा दर 91.77 रुपये प्रति लिटर आहे. प्रत्येक ठिकाणी इंधन दरांमध्ये स्थानिक वाहतूक आणि करांमुळे बदल होतो.
उत्तर महाराष्ट्रातील शहरांमध्ये इंधनाचे दर वेगवेगळे आहेत. जळगाव येथे पेट्रोलचा दर 105.30 रुपये प्रति लिटर असून डिझेल 91.82 रुपये प्रति लिटर आहे. धुळे येथे पेट्रोल 104.10 रुपये तर डिझेल 90.70 रुपये प्रति लिटर दराने विकले जात आहे. नंदुरबारमध्ये पेट्रोल 105.20 रुपये आणि डिझेल 91.70 रुपये प्रति लिटर उपलब्ध आहे. प्रत्येक शहरात इंधनाच्या किमतीत थोडासा फरक आहे.
सध्याच्या काळात, महाराष्ट्रातील नांदेड, परभणी, हिंगोली आणि जालना या शहरांमध्ये पेट्रोल आणि डिझेलचे दर सर्वाधिक आहेत. येथे पेट्रोलचा दर 105.50 रुपये प्रति लिटर आणि डिझेलचा दर 92.03 रुपये प्रति लिटर आहे. याउलट, मुंबई शहरात पेट्रोल 103.50 रुपये आणि डिझेल 90.03 रुपये प्रति लिटरने विकले जात आहे.
इंधनाच्या वाढत्या किंमतींचा सर्वसामान्य नागरिकांच्या दैनंदिन जीवनावर मोठा परिणाम होत आहे. वाहतुकीसाठी लागणाऱ्या खर्चात वाढ झाल्याने अनेक वस्तू आणि सेवांच्या दरांवरही परिणाम दिसून येतो. शेतकऱ्यांसाठी शेतीसाठी लागणाऱ्या डिझेलच्या किंमती वाढल्यामुळे उत्पादन खर्च वाढत आहे. यामुळे शेतीमालाचे दर वाढण्याची शक्यता आहे.
कच्च्या तेलाच्या किमती प्रभाव टाकतात
आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेतील कच्च्या तेलाच्या किमतींमध्ये होणारे बदल भारतीय इंधन दरांवर थेट प्रभाव टाकतात. भारत हा जगातील सर्वात मोठा तेल आयात करणारा देश असल्याने, जागतिक तेल बाजारातील चढउतार आपल्या देशाच्या अर्थव्यवस्थेवर मोठा परिणाम करत असतात. या किमतींतील वाढ किंवा घट इंधन दरांना प्रभावित करतात, ज्यामुळे सामान्य नागरिकांपासून उद्योगधंद्यांपर्यंत सर्वांवर त्याचा प्रभाव पडतो.
इंधन दर कमी होऊ शकतात
येणाऱ्या काळात पेट्रोल आणि डिझेलचे दर कमी होऊ शकतात. कारण रशिया-युक्रेन युद्धामुळे युरोपीय देशांनी रशियाकडून कच्चे तेल घेतले नाही, पण भारत रशियाकडून स्वस्त दरात कच्चे तेल घेत आहे. त्यामुळे, कच्च्या तेलाच्या किंमतीतील कपातीमुळे भारतात इंधन दर कमी होण्याची शक्यता आहे.
भारत सरकार स्वस्त आणि कमी किमतीच्या कच्च्या तेलाच्या आयातीवर आधारित काही निर्णय घेऊ शकते. रशियाकडून स्वस्त कच्चे तेल घेतल्यामुळे, सरकार इंधन दर कमी करण्याच्या दिशेने काही पाऊले उचलू शकते. यामुळे जनतेला कमी दरात इंधन मिळू शकते आणि आर्थिक परिस्थितीला सुधारण्यास मदत होऊ शकते. सरकारच्या धोरणात्मक निर्णयांमुळे इंधन दर कमी होण्याची शक्यता आहे.
उपाययोजना आवश्यक
इंधनाच्या किंमतीत होणारी वाढ लक्षात घेत सरकारने विविध उपाययोजना लागू करणे आवश्यक आहे. यामध्ये इंधनावर लागणारे कर पुन्हा तपासणे, सार्वजनिक वाहतूक व्यवस्थेचा विकास करणे आणि पर्यायी ऊर्जा स्रोतांचा वापर वाढवणे यांचा समावेश होऊ शकतो. प्रत्येकाने आपले योगदान दिल्यास इंधनाची मागणी कमी होईल. यामुळे दीर्घकालीन पर्यावरणीय फायदे होऊ शकतात.
इंधन दरांवर नियंत्रण ठेवणे हे सरकारसाठी एक महत्त्वाचे आणि कठीण कार्य आहे. यासाठी तात्काळ उपायांसोबतच दीर्घकालीन धोरणांची आवश्यकता आहे. सरकारला हे सुनिश्चित करावे लागेल की हे धोरणे प्रभावीपणे लागू केली जात आहेत. इंधन दर वाढीवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी विविध पातळ्यांवर निर्णय घेणे महत्त्वाचे ठरेल. त्यासाठी बाजारातील स्थितीचे बारकाईने विश्लेषण करणे गरजेचे आहे.
